Tak powstało Centrum Kultury Chrześcijańskiej w Lubartowie
Jedną z najstarszych, zachowanych w pierwotnej formie architektonicznej plebanii w woj. lubelskim jest „stara” zabudowa plebańska przy barokowej Bazylice Świętej Anny w Lubartowie. W dniu 18 czerwca Metropolita Lubelski – ks. abp Stanisław Budzik – podczas krótkiej uroczystości, na którą przybyli zaproszeni goście – poświęcił budynek odrestaurowanej plebanii. Przeniesione z kościoła muzeum parafialne z licznymi zabytkowymi eksponatami, które warto obejrzeć – od lipca jest dostępne dla zwiedzających w nowych salach ekspozycyjnych.
Budynek plebanii wpisany do rejestru zabytków powstał ok. 1750 r., tuż po zakończonej budowie kościoła św. Anny, którego konsekracji dokonano w 1738 r. Architektem obu budowli był Paweł Antoni Fontana – nadworny architekt księcia Pawła Karola Sanguszki. W archiwalnych dokumentach z 1781 r. – znajduje się zapis, że podczas wizytacji biskupiej zalecono otoczyć kościół i cmentarz przykościelny parkanem wkomponowując w niego ówczesną mansjonarię (obecnie „stara” plebania). Zgodnie z ww. wytycznymi w narożach muru oprócz plebanii znalazła się dzwonnica oraz dwie kostnice tworząc z ogrodzeniem – integralną całość. Przed 1830 r. dobudowano ganek plebanii, wychodzący na cmentarz kościelny (elewacja frontowa). Pomimo wykonania licznych, drobnych remontów na przestrzeni wieków, elementy konstrukcyjne budynku lubartowskiej plebanii uległy korozji biologicznej oraz zużyciu materiału.
Powstał program robót konserwatorskich
Do 2010 r. na plebanii znajdowały się pomieszczenia administracyjno – biurowe, pomieszczenia mieszkalne z kaplicą sióstr zakonnych oraz mieszkania kościelnego i organisty. Ponadto w suterynie zlokalizowane były m. in. świetlice (niegdyś sale katechetyczne), sklep, pomieszczenia pomocnicze – które służyły m.in. jako pracownia konserwatorska podczas prac renowacyjnych wnętrza świątyni. Do 1988 r. przedmiotowy budynek zamieszkiwał emerytowany proboszcz parafii – ks. infułat Walenty Ligaj.
W 2008 r. w celu szczegółowej oceny stanu technicznego elementów konstrukcyjnych budynku, zlecono wykonanie ekspertyzy technicznej. Ustalono, m.in. iż ściany podpiwniczenia i suteryny wykazują duże zawilgocenia z uwagi na brak izolacji poziomej i pionowej fundamentów. Na sklepieniach oraz ościeżach widoczne są zarysowania, spękania, w piwnicach widnieją ubytki materiału sklepień, występują częściowe zawilgocenia powierzchni podniebnej oraz ślady pleśni. Stwierdzono przeróbki sklepień w miejscu dobudowanej klatki schodowej i przy głównym wejściu do obiektu. Ustrój nośny więźby dachowej – chaotyczny z widocznymi śladami zmian konstrukcji. Ponadto widoczne są liczne wady konstrukcyjne, tj. krzywizny elementów, brak współliniowości osi elementów konstrukcyjnych, puste otwory i ubytki w materiale.
Na podstawie sporządzonej ekspertyzy oraz jej wyników końcowych, ułożono program robót budowlanych, konserwatorskich, mających na celu ocalenie zabytku przed dalszym niszczeniem, co było również podstawą do wydania decyzji o pozwoleniu na budowę.
Zakres wykonanych robót budowlanych
Decyzją z dnia 12 stycznia 2009 r. Starosta Lubartowski zatwierdził projekt budowlany i udzielił pozwolenia na przebudowę budynku istniejącej plebanii (starej plebanii) wraz z placem dziedzińca, z wewnętrznymi instalacjami w zespole kościoła. Do zakresu robót budowlanych należało m. in.: wymiana więźby dachowej wraz z pokryciem dachowym; wymianie stropu nad parterem z drewnianego na żelbetowy; przebudowa trzonów kominowych z wykonaniem prawidłowej wentylacji; przemurowanie ścian i odprowadzenie wód opadowych z dachu obiektu poza obręb budynku, odwodnienie przyległego terenu oraz naprawa pęknięć ścian; obniżenie poziomu posadzki w pomieszczeniach suteryny części niepodpiwniczonej budynku celem zachowania normatywnej wysokości pomieszczeń użytkowych; uzupełnienie ubytków zaprawy w spoinach ścian i sklepień; wymiana tynków zewnętrznych i wewnętrznych, odgrzybienie ścian; wykonanie wszystkich instalacji; wykonanie nowego utwardzenia placu dziedzińca wraz z wydzieleniem miejsc parkingowych, ciągu pieszo – jezdnego oraz oświetleniem. Ponadto w ramach odrębnego zgłoszenia do organu administracji architektoniczno – budowlanej, rozebrano część parkanu od strony południowej nieruchomości, oraz wykonano nowy.
Funkcja pomieszczeń budynku po przebudowie
Po wykonanej przebudowie – pomieszczenia piwnic wykorzystane będą jako techniczne i pomocnicze. W suterynie obiektu zaprojektowano świetlice, z których będą korzystały grupy parafialne; pomieszczenia gospodarcze i magazynowe; kuchnię; jadalnię; toalety. Na parterze budynku przewidziany został kompleks pomieszczeń muzealnych i salę konferencyjną, a także portiernia z szatnią, toalety, pomieszczenia gospodarcze i porządkowe. Na poddaszu powstały pokoje terapeutyczne, pokój socjalny, pomieszczenia gospodarcze i toalety. Poszerzona część korytarza pełni funkcję poczekalni.
Budynek plebanii doprowadzono do stanu zgodnego z przepisami prawa, aby spełnić wymogi bezpieczeństwa konstrukcji i użytkowania oraz bezpieczeństwa pożarowego. Obiekt posiada również wymaganą dostępność dla osób niepełnosprawnych.
Projekt pod tytułem „Remont zabytkowej plebanii z przeznaczeniem na Centrum Kultury Chrześcijańskiej” został zrealizowany z funduszy Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007 – 2013.
Ratowanie zabytkowej zabudowy plebańskiej poprzez zabiegi konserwatorskie łączone jest często ze zmianą sposobu użytkowania, głównie na cele związane z potrzebami parafii, tj. muzea, centra kultury chrześcijańskiej, domy pielgrzyma, itp., lub nadal służą jako mieszkania dla „sług kościelnych”. Taka forma ochrony zabytku pozwala uchronić dziedzictwo kulturowe do którego zaliczają się cenne pod względem architektoniczno – historycznym zabudowania plebańskie.
Michał Filipowicz,
fot. Augustyn Siegieda (wnętrza Centrum Kultury Chrześcijańskiej),
Michał Filipowicz (współczesna zabudowa), archiwum LTR
