Wszystkiego najlepszego, kochany Lubartowie
Dzień 22 listopada jest jednym z najważniejszych w historii naszego miasta. Tego bowiem dnia w roku 1744 król August III na prośbę ówczesnego właściciela miasta księcia Pawła Karola Sanguszki odnowił prawo miejskie, nadał miastu nowy herb a przede wszystkim zmienił jego nazwę z Lewartów na Lubartów. Od tej pory istniejące już od ponad 200 lat miasto zaczęło używać swej nowej – do dziś obowiązującej nazwy.
Aby utrwalić w pamięci zbiorowej ten właśnie fakt, a także postać Pawła Karola Sanguszki, któremu miasto zawdzięcza wygląd zewnętrzny, w tym przede wszystkim fundację najważniejszych miejskich budowli – zabytków, którymi po dzień dzisiejszy się chlubimy tj. pałacu, kościoła parafialnego św. Anny oraz klasztoru i kościoła O.O. Kapucynów, od kilku lat organizowane są Imieniny Miasta. Święto Lubartowa i święto Jego mieszkańców. Przypominamy tego dnia postać Księcia Pawła Karola Sanguszki, objaśniamy symbolikę herbu i barw miasta. Wykonujemy hymn „ O, Ziemio Lubartowska” – pieśń spopularyzowaną przez Lubartowskie Towarzystwo Regionalne i uznaną w 1996 r. za hymn Miasta Lubartów.
Nazwa Lubartów, jak podają historycy, pochodzić miała od imienia legendarnego założyciela rodu Sanguszków – litewskiego księcia Lubarta, syna wielkiego księcia litewskiego – Giedymina. Nowy herb stał się dwudzielny: w górnej części litewska Pogoń, w dolnej – Lewart Firlejów. Kolory niebieski i czerwony z tarczy herbowej stały się barwami miasta. Decyzje te pozostały w mocy w kolejnych stuleciach.
Na przestrzeni kilkudziesięciu lat rządów ks. Pawła Karola Sanguszki, a potem jego syna Józefa Paulina, nastąpił znaczący rozwój miasta, co pozwoliło na jego obudowę po zniszczeniach wojennych XVII i 1 połowy XVIII wieku. Dzięki pomocy dworu wznoszono domostwa, naprawiano groble i drogi oraz parkan okalający teren miasta. Powiększono jego obszar, powstał nowy rynek i ulice. Ludność Lubartowa w końcu lat 80-tych XVIII wieku liczyła około 2500 osób, głównie rolników i rzemieślników. Wśród 40 prywatnych miast, był w tym czasie Lubartów najludniejszym miastem Lubelszczyzny. Zasługą ks. Pawła Karola Sanguszki stała się przebudowa dawnego pałacu Lubomirskich zniszczonego wojnami. Pracami kierował nadworny architekt Paweł Fontana, który projektował i prowadził również kolejne obiekty: kościół parafialny pod wezwaniem św. Anny oraz kościół Ojców Kapucynów. Książę Paweł Karol Sanguszko był także współfundatorem klasztoru, przyczyniając się do sprowadzenia Kapucynów do Lubartowa. W rękach Sanguszków dobra lubartowskie pozostawały ponad sto lat. Ostatnią ich właścicielką była Klementyna z Sanguszków Ostrowska – Małachowska.
Rocznica nadania miastu jego obecnej nazwy, co stało się za sprawą księcia Sanguszki, jest dobrą okazją do świętowania i wspominania tej historycznej chwili, która przypadła w początkach epoki oświecenia.
(J.A.) Na podstawie opracowania dr Ewy Sędzimierz